Hôm nay, chúng ta sẽ cùng khám phá những ưu điểm, hạn chế của ChatGPT, cũng như cách sử dụng công cụ này một cách hiệu quả và có trách nhiệm, nhằm hỗ trợ hành trình học tập của bạn tốt hơn.
Chinh phục kỹ năng viết học thuật - Dành cho cả người mới bắt đầu!
1. ChatGPT là gì? Tìm hiểu về công cụ AI tạo sinh (Generative AI)
Trí tuệ nhân tạo (AI) không phải là một khái niệm chỉ mới xuất hiện trong thế kỷ 21. Ngay từ những năm 1950, các nhà khoa học dữ liệu đã lập trình máy tính để giải quyết các vấn đề và có khả năng hiểu ngôn ngữ nói. Với sự tiến bộ của công nghệ máy tính, các ứng dụng AI ngày càng phát triển. Ngày nay, chúng ta có thể sử dụng AI để phân tích dữ liệu, nhận diện quy trình và rút ra những thông tin hữu ích từ lượng dữ liệu khổng lồ.
Vậy tại sao những ứng dụng như ChatGPT lại đột ngột trở nên phổ biến đến vậy?
Điểm đặc biệt của thế hệ AI này chính là khả năng tạo ra nội dung mới. Bằng cách phân tích các tệp dữ liệu khổng lồ, AI tạo sinh có thể sáng tạo ra nội dung hoàn toàn mới dựa trên các mô hình mà nó nhận diện được.
Chỉ với một câu lệnh phù hợp, ChatGPT có thể tạo nội dung tiếp thị, viết mã lập trình, đưa ra dự đoán kinh doanh, hoặc thậm chí hoàn thành một bài luận học thuật hoàn chỉnh về bất kỳ chủ đề nào chỉ trong vài giây.
Nhưng liệu AI tạo sinh có thực sự mang tính cách mạng như kỳ vọng của nhiều người?
2. Những hạn chế của ChatGPT
Thoạt nhìn, việc sử dụng ChatGPT có vẻ rất đơn giản. Khi cần viết một bài luận, bạn chỉ cần truy cập trang web ChatGPT, nhập chủ đề bài viết và yêu cầu tạo ra một bài luận học thuật. Chỉ trong vài giây, bài luận bạn cần nộp đã hoàn thành.
Tuy nhiên, ChatGPT vẫn đang ở giai đoạn phát triển ban đầu, và các bài luận mà nó tạo ra thường không chính xác hoặc không đạt chất lượng như kỳ vọng. Trước khi sử dụng công cụ này, bạn nên hiểu rõ một số hạn chế tiềm ẩn của ChatGPT:
ChatGPT không thực sự “thông minh” mà chỉ dựa vào phân tích thống kê
Một hiểu lầm phổ biến về ChatGPT và các công cụ AI tương tự là cho rằng chúng sở hữu trí thông minh giống con người, có khả năng hiểu ngữ cảnh hoặc lý luận như một người bình thường. Tuy nhiên, “trí thông minh” của ChatGPT thực chất dựa vào phân tích thống kê. ChatGPT là một mô hình máy học (machine-learning) sử dụng lượng dữ liệu văn bản khổng lồ từ nhiều nguồn khác nhau để nhận diện và sao chép các mẫu trong dữ liệu đó. Nó không có khả năng hiểu biết hay nhận thức, và chỉ có thể tạo ra nội dung mới bằng cách dự đoán những gì sẽ xảy ra tiếp theo dựa trên dữ liệu và các mẫu ngôn ngữ đã có sẵn.
Ví dụ, nếu bạn yêu cầu ChatGPT viết một bài luận về “Tác động của nước tăng lực đến hiệu suất nhận thức“, dựa trên dữ liệu đầu vào, hệ thống sẽ tạo ra các câu bằng cách dự đoán chuỗi từ có xác suất thống kê cao nhất, kèm theo những văn bản đã được phân tích trên mạng internet (thông tin này thường không được cập nhật mới nhất). Hạn chế này trở nên rõ ràng khi thực hiện các yêu cầu đòi hỏi sự sáng tạo. Sáng tạo là việc hình thành những ý tưởng hoặc giải pháp mới, điều mà ChatGPT không thể thực hiện được, vì nó chỉ có thể bắt chước những gì đã học được trước đó. Mặc dù ChatGPT có thể tạo ra văn bản giống như bản gốc, nhưng thực chất đó chỉ là sự tái cấu trúc các dữ liệu đã có, không phải sự sáng tạo thực sự.
ChatGPT và hiện tượng “ảo giác AI” (AI Hallucination)
Một trong những thách thức với AI tạo sinh như ChatGPT là xu hướng cung cấp thông tin không chính xác, hiện tượng này được gọi là “ảo giác AI”.
OpenAI, nhà sáng tạo ra ChatGPT, đã cảnh báo người dùng trên trang chủ của mình: “ChatGPT có thể tạo ra thông tin không chính xác về người, địa điểm hoặc sự kiện.” Điều này có nghĩa là thông tin mà ChatGPT tạo ra không hoàn toàn đáng tin cậy và cần được xác minh thêm.
Một trong những thách thức nghiêm trọng với AI tạo nội dung như ChatGPT là xu hướng tạo ra thông tin không chính xác hoặc vô lý – một hiện tượng được gọi là “ảo giác AI”. Điều này xảy ra vì ChatGPT tạo ra các phản hồi bằng cách dự đoán chuỗi văn bản có xác suất cao mà không kiểm tra độ chính xác của chúng.
Ví dụ, nếu bạn yêu cầu ChatGPT cung cấp các sự kiện lịch sử cụ thể, nó có thể tự tin đưa ra các ngày tháng hoặc chi tiết sai lệch vì nó ưu tiên tính mạch lạc thay vì sự thật. OpenAI đã cảnh báo rõ ràng người dùng về hạn chế này, cho rằng AI có thể tạo ra thông tin không đáng tin cậy hoặc hoàn toàn bịa đặt về người, địa điểm, hoặc sự kiện.
Đây là một vấn đề cần lưu ý khi sử dụng ChatGPT trong các môi trường học thuật hay chuyên môn, nơi mà độ chính xác là rất quan trọng. Người dùng cần tiếp cận những sản phẩm của ChatGPT một cách thận trọng, so sánh thông tin mà nó cung cấp với các nguồn đáng tin cậy khác. Việc tin tưởng ChatGPT mà không kiểm chứng có thể dẫn đến những sai sót nghiêm trọng, đặc biệt khi giải quyết các chủ đề phức tạp.
ChatGPT không thể thực hiện nghiên cứu
Một hạn chế chính yếu của ChatGPT là không thể thực hiện tìm kiếm trên internet theo thời gian thực hoặc truy cập vào các cơ sở dữ liệu mới nhất để phục vụ cho nghiên cứu học thuật hay nghiên cứu chuyên môn. Mặc dù ChatGPT có thể tạo ra văn bản nghe có vẻ uy tín, nhưng lại không dựa trên các nguồn thực tế. Thay vào đó, các phản hồi của nó được rút ra từ các mẫu và dữ liệu trong bộ dữ liệu dùng để huấn luyện, bao gồm thông tin có sẵn cho đến thời điểm dừng việc huấn luyện.
Khi yêu cầu cung cấp các trích dẫn hoặc tài liệu tham khảo, ChatGPT thường xuyên tạo ra những nguồn tham khảo giả, tạo ra các nghiên cứu hoặc bài báo có vẻ hợp lý nhưng không tồn tại. Điều này đặt ra một nguy cơ lớn đối với học sinh, nhà nghiên cứu và các chuyên gia, những người có thể nhầm tưởng rằng những tài liệu tham khảo này là thật.
Chẳng hạn, nếu bạn yêu cầu nguồn tài liệu cho một bài báo khoa học, ChatGPT có thể tạo ra một danh sách các nghiên cứu đầy đủ tên tác giả, ngày xuất bản, và tên tạp chí – tất cả đều có vẻ đáng tin cậy nhưng thực chất lại là hư cấu. Việc xác minh mọi tài liệu tham khảo hoặc dữ liệu mà ChatGPT cung cấp thông qua các nguồn uy tín là rất quan trọng để tránh việc lan truyền thông tin sai lệch.
ChatGPT và vấn đề bảo mật dữ liệu
Việc sử dụng ChatGPT cũng đặt ra những mối lo ngại lớn về bảo mật dữ liệu. Mặc dù thông tin được nhập vào nền tảng này được bảo vệ và lưu trữ, OpenAI đã thừa nhận rằng các dữ liệu đầu vào từ người dùng có thể được giữ lại để cải thiện hệ thống, có nghĩa là dữ liệu của bạn có thể được truy cập bởi OpenAI hoặc các đối tác của họ.
Những lo ngại này đặc biệt quan trọng khi liên quan đến thông tin nhạy cảm hoặc thông tin mật. Chẳng hạn, các tổ chức tài chính như JPMorgan Chase đã cấm nhân viên của họ sử dụng ChatGPT, với lý do lo ngại về rủi ro chia sẻ dữ liệu sở hữu trí tuệ hoặc thông tin liên quan đến khách hàng. Tương tự, vào năm 2023, Ý đã tạm thời hạn chế việc sử dụng ChatGPT sau khi một vụ rò rỉ dữ liệu xảy ra, làm lộ thông tin nhạy cảm.
Đối với học sinh, nhà nghiên cứu và các chuyên gia, những rủi ro về bảo mật này đặc biệt đáng lo ngại. Việc nhập dữ liệu nghiên cứu gốc, thông tin cá nhân, hoặc nội dung sở hữu trí tuệ vào ChatGPT có thể vô tình làm lộ thông tin mật. Trước khi sử dụng ChatGPT, điều quan trọng là bạn phải hiểu rõ các chính sách về dữ liệu của nền tảng này và tránh chia sẻ những thông tin nhạy cảm.
ChatGPT và những lo ngại về đạo văn
Vấn đề đạo văn là một chủ đề khác liên quan đến ChatGPT. Một số người cho rằng việc sử dụng ChatGPT có thể được xem là một hình thức đạo văn. Mặc dù sản phẩm đầu ra về mặt kỹ thuật là một sản phẩm gốc, nhưng nó lại dựa trên các tài liệu có sẵn và thiếu sự sáng tạo như nội dung do con người viết.
Các cơ sở giáo dục, đặc biệt là tại Mỹ, đang phải đối mặt với câu hỏi liệu sản phẩm do AI tạo ra có vi phạm các chính sách về đạo đức học thuật hay không. Nhiều trường học đã áp dụng lệnh cấm tuyệt đối việc sử dụng ChatGPT cho các bài tập, với lý do lo ngại rằng các sử dụng AI làm giảm mục đích của giáo dục: phát triển tư duy phản biện và sự sáng tạo.
Việc phát hiện các tác phẩm do AI tạo ra đã trở thành một thách thức lớn đối với giáo viên. Các công cụ như Turnitin đang được cập nhật để nhận diện nội dung do AI tạo ra, nhưng những hệ thống này không phải lúc nào cũng chính xác. Câu hỏi đạo đức vẫn còn bỏ ngỏ: Liệu sử dụng AI để viết bài có thực sự khác biệt so với việc sao chép bài làm của người khác, dù là văn bản gốc?
Cho đến khi có những hướng dẫn và chính sách rõ ràng hơn, học sinh cần sử dụng ChatGPT một cách thận trọng và hiểu rõ các hệ quả đạo đức của việc này, nhằm tránh bị cáo buộc gian lận học thuật.
3. Làm thế nào để học sinh sử dụng ChatGPT hiệu quả?
Khi các công cụ AI tạo nội dung như ChatGPT ngày càng trở nên phổ biến, học sinh cần biết cách sử dụng chúng một cách hiệu quả và không dựa vào chúng để làm hộ toàn bộ bài tập. Khi được sử dụng đúng cách và có đạo đức, ChatGPT có thể hỗ trợ rất nhiều trong quá trình viết, giúp bạn phát triển ý tưởng, hoàn thiện và thiết lập cấu trúc bài viết.
Xây dựng kỹ năng viết luận tiếng Anh từ bậc THPT
Gợi ý ý tưởng cho bài luận
Một trong những cách thực tế nhất mà học sinh có thể tận dụng ChatGPT là để đưa ra các chủ đề bài luận. Ví dụ, bạn có thể yêu cầu: “Năm chủ đề bài luận về biến đổi khí hậu là gì?” hoặc “Đề xuất các góc nhìn độc đáo về trí tuệ nhân tạo trong giáo dục.” Những gợi ý ban đầu này có thể giúp tiết kiệm thời gian và mang đến cảm hứng khi bạn bắt đầu viết bài và muốn xác định hướng đi.
Để quá trình này hiệu quả hơn:
- Hãy cụ thể hóa yêu cầu của bạn (ví dụ, xác định lĩnh vực chủ đề, đối tượng người đọc, hoặc tiêu chí của bài tập).
- Kết hợp ý tưởng của ChatGPT với những suy nghĩ riêng của bạn để tạo ra một góc nhìn độc đáo.
- Hoàn thiện và điều chỉnh các chủ đề sao cho phù hợp với sở thích và yêu cầu bài tập của bạn.
Hoàn thiện tiêu đề bài luận
Sau khi chọn được chủ đề, có một tiêu đề hấp dẫn sẽ giúp thu hút người đọc và làm rõ phạm vi bài luận của bạn. ChatGPT có thể giúp bạn nâng cấp tiêu đề bài luận bằng cách đề xuất các biến thể hoặc cải thiện tác động của tiêu đề. Ví dụ, bạn có thể yêu cầu: “Có thể làm cho tiêu đề bài luận này hấp dẫn hơn không?” Gợi ý của ChatGPT thường mang đến những góc nhìn mới mẻ hoặc các cụm từ bắt tai mà bạn có thể áp dụng hoặc chỉnh sửa. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng bạn mới là người quyết định cuối cùng về tiêu đề, vì nó phải phản ánh đúng thái độ và mục đích của bài luận.
Thiết kế dàn ý bài luận
Một dàn ý bài luận rõ ràng là nền tảng để viết bài một cách mạch lạc và có tổ chức. ChatGPT có thể giúp bạn tạo ra những dàn ý, từ đó cung cấp cấu trúc logic cho bài luận. Ví dụ, bạn có thể yêu cầu: “Có thể cung cấp một dàn ý cho bài luận về lợi ích của học trực tuyến không?” Mặc dù dàn ý do AI tạo ra là một điểm khởi đầu tốt, nhưng sẽ tốt hơn nếu bạn phát triển dàn ý đó bằng nghiên cứu và thông tin của chính mình.
4. Lợi ích của việc viết mà không có sự trợ giúp từ AI
Việc sử dụng công cụ AI như ChatGPT để viết bài luận có thể là một cách tiện lợi để tiết kiệm thời gian hoặc cải thiện kết quả học tập ngắn hạn. Tuy nhiên, phụ thuộc vào AI để viết có thể cản trở sự phát triển học thuật của bạn, làm mai một những kỹ năng quan trọng và tước đi cơ hội để bạn phát triển suy nghĩ độc lập và giao tiếp hiệu quả. Viết mà không có sự trợ giúp của AI giúp bạn thúc đẩy sự sáng tạo, phát triển bản thân và thành thạo những kỹ năng thiết yếu.
Phát triển tư duy độc lập
Việc viết bài độc lập buộc bạn phải tìm hiểu sâu về chủ đề, hình thành quan điểm và ý tưởng của riêng mình. Đây là cơ hội để bạn đặt câu hỏi về những giả định, khám phá các góc nhìn khác nhau và xây dựng lập luận dựa trên suy nghĩ của mình.
Tư duy độc lập không chỉ là một kỹ năng học thuật mà còn là nền tảng của sự đổi mới và tiến bộ trong bất kỳ lĩnh vực nào. Việc thực hành phát triển những quan điểm độc đáo và diễn đạt chúng một cách tự tin là bước chuẩn bị để bạn sẵn sàng đối mặt với những thử thách trong học tập, sự nghiệp và xa hơn nữa.
Củng cố kỹ năng tư duy phản biện và phân tích
Việc viết luận có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao tư duy phản biện, vì nó yêu cầu bạn phân tích thông tin, đánh giá các quan điểm khác nhau và tổng hợp chứng cứ thành các lập luận mạch lạc. Những kỹ năng này rất quan trọng để thành công trong môi trường học thuật và cũng không thể thiếu trong môi trường chuyên nghiệp. Bằng cách tự viết bài luận, bạn sẽ củng cố được những kỹ năng này, xây dựng kỷ luật và sự tự tin trong khả năng suy nghĩ sâu sắc và lập luận hiệu quả.
Cải thiện khả năng giao tiếp và biểu đạt
Viết là một trong những cách hiệu quả nhất để phát triển khả năng giao tiếp của bạn. Nó yêu cầu bạn phải trình bày ý tưởng một cách rõ ràng, cấu trúc các lập luận một cách hợp lý và có khả năng thu hút người đọc. Những kỹ năng này rất quan trọng trong bất kỳ nghề nghiệp nào, dù bạn phải thuyết trình, viết báo cáo hay hợp tác với người khác. Bằng cách rèn luyện khả năng viết, bạn sẽ học cách trình bày các ý tưởng phức tạp theo một cách dễ hiểu cho người khác – đây là một kỹ năng sẽ giúp bạn nổi bật trong bất kỳ bối cảnh nghề nghiệp hay cá nhân nào.
Hiểu sâu sắc hơn về lĩnh vực nghiên cứu
Quá trình nghiên cứu và suy nghĩ khi viết bài luận mang lại cho bạn cơ hội để hiểu sâu hơn về một chủ đề. Khi bạn khám phá các khái niệm, tìm kiếm nguồn tài liệu đáng tin cậy và xây dựng lập luận, bạn sẽ có những hiểu biết sâu sắc, không chỉ là kiến thức bề mặt.
Việc viết có thể là một thử thách, đặc biệt là đối với học sinh mới bắt đầu với viết học thuật hay viết sáng tạo. Tuy nhiên, giống như bất kỳ kỹ năng nào, bạn sẽ viết tốt hơn thông qua luyện tập. Theo thời gian, bạn sẽ có được sự tự tin, khả năng và niềm vui trong việc diễn đạt ý tưởng của mình.
Nếu bạn gặp khó khăn, đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ! Tại Aralia Education, các giảng viên chuyên gia của chúng tôi luôn sẵn sàng hướng dẫn bạn. Thông qua các lớp cá nhân hóa, chúng tôi có thể giúp bạn cải thiện kỹ năng viết, rèn luyện tư duy phản biện và phát huy tiềm năng tối đa của bạn. Viết độc lập, với sự hỗ trợ phù hợp là nền tảng cho thành công lâu dài của bạn.
